حجت الاسلام هادی قطبی
طی دهه گذشته و از حدود سال های 1390 به این سو، نگرانی های مسئولین به ویژه رهبر معظم انقلاب به مساله جمعیت و هشدارهای ایشان، حاکی از خطرات پنهان و آسیب های بسیار جدی در آینده ای نه چندان دور است. آسیب هایی که مستقیم و غیر مستقیم امنیت، اقتصاد، خانواده، و بهداشت و درمان را مورد تهدید جدی قرار می دهد. به عنوان نمونه ایشان در دیدار با نمایندگان مجلس فرمودند: «مسئله‌ی فرزندآوری و مسئله‌ی نسل بسیار مهم است؛ این موضوعی است که بنده بارها در این چند سال اخیر تکیه کرده‌ام و تأکید کرده‌ام، [ولی] متأسّفانه حالا که انسان نتایج را نگاه میکند، معلوم میشود که خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته. اینها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدّی دستگاه‌های اجرائی و بایستی بِجِدْ مسئله‌ی فرزندآوری را مهم دانست و از پیری جمعیّت ترسید».(بیانات در دیدار با نمایندگان مجلس، 22/04/1399)
عمده کسانی که به مباحث افزایش جمعیت و راه برون رفت از وضعیت فعلی را مطرح می کنند، عمدتا به راههای جهادی و تبلیغ چهره به چهره و در بهترین حالت پاسخ به شبهات جمعیتی رو می آورند و سعی می کنند در ابعاد مختلف انگیزه بخشی کنند؛ و حالیکه زیرساخت های قانونی و مباحث بنیادین این مساله مانند سبک زندگی و ازدواج آسان و ... آماده نشده است.
مشوق های جمعیتی و وظایف دولت و مجلس
باید گفت در کنار همه این فعالیت ها که لابد و لاجرم است، ورود دولت و مجلس را نباید نادیده گرفت. هرچند در مساله جمعیت همگان از دولت قطع امید کرده اند، اما مجلس می تواند قدم های بلندی در این راستا بردارد و حداقل با نظارت و تحقیق و تفحص که حق و وظیفه قانونی مجلس است، مشوق های افزایش جمعیتی که شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 91 و مجلس شورای اسلامی در سال 93 در مصوبه های جداگانه ای به تصویب رسانده اند، پی گیری نماید. برخی از این مشوق ها عبارتند از: اختصاص سبد تغذیه رایگان ماهانه به صورت بن کالا، اختصاص بسته بهداشتی _ درمانی رایگان ، پرداخت هدیه تولد فرزند به مادر به صورت سکه بهار آزادی، افزایش سنوات تحصیلی دانشجویان مادر، افزایش حق عائله مندی در کلیه قوانین و مقررات استخدامی به دو برابر، حمایت از طراحی، ساخت و واگذاری مسکن های چند نسلی به خانواده های گسترده، احتساب خانه داری به عنوان شغل و کمک به بیمه بازنشستگی زنان متاهل خانه دارد با پرداخت بخشی از حق بیمه توسط دولت متناسب با درآمد خانواده، پرداخت وام قرض الحسنه "فرزند" به مبلغ یکصد میلیون ریال به خانواده ها برای فرزندان سوم تا پنجم با بازپرداخت 10 ساله و... مصوبه های مجلس نیز همگی دولت را مکلف به انجام وظایف 21 گانه کرده است.
چه می توان کرد؟
نگارنده معتقد است: همان دولتی که همه توان خود را اعم از فرهنگ سازی و تجهیز مراکز بهداشتی و درمانی و محرومیت های مادی برا خانواده های پرجمعیت توانست «فرزند کمتر زندگی بهتر» را نهادینه کند، امروز هم باید با همه توان خود ورود کرده و برای افزایش جمعیت و نجات کشور از بحران پیری، تجرد قطعی، طلاق و .... بسترهای لازم را فراهم آورد. برای این کار نقش مجلس را نباید نادیده گرفت؛ چراکه کار از موعظه و درخواست گذشته است.
قدم های بعدی را می توانند حوزه ها و نهادهای متولی صنفی به عهده بگیرند و در ارایه خدمات خود به زیر مجموعه خود، فرزندآوری را به عنوان یک امتیاز و مولفه مثبت در نظر بگیرند و طرح های تشویقی، حمایتی، تسهیلاتی داشته باشند و یا در افزایش حقوق و دستمزد و هدایا و بسته های فرهنگی و مالی، معیار را جمعیت خانواده قرار دهند.
متولیان اماکن متبرکه مانند آستان مقدس امام رضا(ع)، عبدالعظیم حسنی(ع)، احمد بن موسی(ع)، آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) و سایر امامزادگان بزرگ در خدمت به زائران و مجاوران، خانواده های پرجمعیت را در اولویت قرار داده یا برای اسکان و پذیرایی تشهیلات داشته باشند.
اگر همت و همکاری این نهادهای مسئول از مجلس و دولت گرفته تا صدا و سیما و مراکز علمی و فرهنگی و دولتی و شخصیت های علمی، دینی، فرهنگی _ هنری و حتی رزشکاران و گویندگان و هنرمندان و مجریان و خیرین و نیکوکاران نباشد، کار جهادی طلاب و دغدغه مندان جواب نمی دهد. زمینه و بستر لازم برای مساله فرزند آوری همچو حماسه اربعین، باید توسط نهاد های مسئول فراهم شود تا مردم خود، آگاهانه و مشتاقانه اقدام نمایند.
کارهایی مهمتر ازمشوق های جمعیتی
همچنانکه اشاره رفت، مهمتر از اقدامات سخت افزاری، مباحث زیرساختی و مبنایی است. افزایش جمعیت نیازمند فرهنگ سازی است. یعنی علاوه بر ترویج و تبلیغ این مساله، بایست تغییرات جدی در برخی حوزه ها رخ دهد. از جمله اصلاح سبک زندگی، اصلاح الگوی مصرفی و اقتصاد، اصلاح نگرش موقوفاتی و حتی سبک معماری و گنجاندن محتوای مناسب درسی درنظام آموزشی، و.... که نیازمند آموزش و نگاه جدیدی مبتنی بر افزایش جمعیت است؛ چراکه فرضا بتوانیم مشکل جمعیت را حل کنیم، اما بدون زیر ساخت و رفع معضلات ریشه ای چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر نگاه سکولاری و غربی مردم و نخبگان اصلاح نشود و از شاخصه های جامعه غربی مانند مصرف زدگی، راحت طلبی، لذت طلبی، بی عدالتی، فاصله طبقاتی، ولنگاری اجتماعی و فرهنگی در شعر و فیلم و موسیقی و پوشش و... فاصله نگیرد، چه بسا افزایش جمعیت خود تبدیل به معضلی دیگر شود که نتوان به آسانی از رشد و تربیت و هدایتشان برآمد.
متاسفانه یکی از مشکلات فعالان فرهنگی و گروههای جهادی، اولویت بندی نکردن مشکلات و معضلات منطقه ای است و کمتر به مسایلی مانند اصلاح سبک زندگی و تولید محتوا برای تقویت مبانی اعتقادی پرداخته و عموما به دنبال اقدامات اجرایی و کارهای میدانی و عملیاتی هستند. تجربه نشان داده وجود مشوق ها و حل مشکلات مالی، به تنهایی برای فرزندآوری کفایت نمی کند و باید فکر و دغدغه فرزند آوری تبدیل به یک گفتمان عمومی شود تا آنجا که _ مثلا _ مساله سقط جنین در نگاه پدر و مادر و پزشک، جرم و جنایت و گناه محسوب شود.
سیاه نمایی نمی کنیم اما حقیقت آنست که نسبت به کارهای اصلی انقلاب کوتاهی کرده ایم. وقتی دغدغه اصلی مردم مسایلی غیر از رشد علمی و معنوی و رعایت حقوق اجتماعی باشد، به آن معناست که متولیان و دولتمردان به وظیفه اصلی خود که حفظ دین مردم و زمینه سازی برای تقویت فرهنگ دینی و تعمیق باورها باشد نپرداخته اند. ناگفته نماند آنجا که مسئولین مربوطه ورود نمی کنند و کاری بر زمین می ماند، لاجرم دلسوزان انقلاب پای کار می آیند و هر کس سعی می کند برای جمعیت هر اندازه می تواند قدمی برداشته باشد. از همین رو امروز باید مساله جمعیت، همچون یک جهاد مقدس، به اولویت همه مردم ایران تبدیل شود و هر کس در هر جا و هر لباس و مقامی که هست باید از خود بپرسد: "#من_برای_جمعیت_چه_قدمی_برداشته_ام" ....
***
